In dit handboek wordt een inleiding gegeven op het Belgisch statelijk recht, met aandacht voor de rechtstoepassing. De nadruk ligt op de grote structuren, de terminologie en de logica van het recht. We zullen dus binnen het juridische blijven, binnen het Belgische positief recht dus, en ons geen vragen stellen over de maatschappelijke impact, de ideologische gekleurdheid of de ethische waarden die achter de regels schuilgaan. Andere disciplines gaan op dat soort aspecten wel in. We vermelden ze slechts kort. Deze andere benaderingen van het recht vallen onder de gemeenschappelijke noemer van de metajuridica ("dat wat het recht overstijgt").
Rechtsfilosofie
De rechtsfilosofie stelt de meest radicale vragen naar het waarom van een rechtssysteem. Is recht het enige middel om een maatschappij te ordenen en wat is zijn intrinsieke waarde? Kan recht zonder ideologie en moraal? Waarom gebruikt de mens het recht om zijn leefwereld te organiseren? Wat is de bestaansreden van de gebondenheid aan het gegeven woord? Hoe definieer je wet en sanctie als abstract begrip? …
Rechtsethiek
De rechtsethiek beweegt zich op het raakvlak tussen recht, moraal en filosofie en ontleedt hoe waarden in het recht vertaald worden en hoe juristen zich al dan niet kunnen of moeten laten leiden door andere normen dan de strikt juridische. De rechtsethiek onderzoekt de relatie tussen recht en rechtvaardigheid, via ethische modeltheorieën als utilitarisme, egalitarisme, communitarisme …
Rechtseconomie
De rechtseconomie past een aantal denkcategorieën van de economische en toegepaste economische wetenschappen toe op rechtsnormen en rechtstoepassing. Onder andere aan de hand van wiskundige modellen wordt de impact van een regel gemeten, wordt gepeild naar de beste sanctie voor elke regel, naar de meest efficiënte instelling voor elk doel, naar nut of toegevoegde waarde van bepaalde rechtshandelingen of normen ...
Rechtssociologie
De rechtssociologie onderzoekt hoe het recht feitelijk gezien tot stand komt, werkzaam is in een concrete maatschappij en hoe dit recht het menselijke gedrag beïnvloedt. De sociologie bouwt wetenschappelijke modellen van de impact van het recht op de samenleving, op basis van empirisch onderzoek. Rechtssociologen onderzoeken ook welke mensen de actoren van justitie zijn en of recht en politiek de beoogde deelgroepen van de maatschappij bereiken.
Rechtsgeschiedenis
De rechtsgeschiedenis beschrijft de evolutie van het recht. De externe rechtsgeschiedenis houdt zich bezig met de bronnen van het recht. Hoe verhouden zich bijvoorbeeld gewoonte en wet tot elkaar doorheen de tijd? De interne rechtsgeschiedenis gaat voor een concreet juridisch probleem na hoe het in het verleden juridisch werd aangepakt. De puur tekstuele rechtsgeschiedenis bestudeert oude wetten, rechtspraak en doctrine en blijft binnen het juridisch-dogmatische paradigma, terwijl de contextuele rechtsgeschiedenis tevens peilt naar de impact van politieke en filosofische ideeën en van materiële omgevingsfactoren (economie, kerk, techniek, milieu, klimaat, militaire macht …) op het recht en omgekeerd, alsook op de rol van juristen doorheen de eeuwen.
Rechtsvergelijking
De rechtsvergelijking doet ongeveer hetzelfde als de rechtsgeschiedenis, maar op grond van ruimtelijke vergelijkingen in plaats van vergelijkingen in de tijd. Hoe wordt een bepaald probleem door verschillende rechtssystemen behandeld? Hoezeer gelijken verschillende rechtssystemen op elkaar? Hebben ze dezelfde of verschillende basisstructuren en terminologie? …
Criminologie
Niet echt metajuridisch, maar toch sterk aanleunend bij het recht, en dan voornamelijk bij het strafrecht, is de criminologie. De criminologische wetenschap bestudeert de delinquentie en de aanpak ervan. Wie pleegt welke misdrijven en waarom? Wat is de impact van bepaalde straffen? Tot de criminologie behoren deelgebieden als private en publieke politiestudies, etiologische criminologie, jeugdcriminologie, historische criminologie, criminalistiek, victimologie en penologie. De criminologie maakt ook gebruik van bevindingen van andere interdisciplinaire studiegebieden als de rechtspsychologie (wat is de betrouwbaarheid van getuigen, hoe komt de jury tot een oordeel?), de forensische geneeskunde en psychiatrie en het forensisch welzijnswerk.